Σημεία Ενδιαφέροντος

Πλατείες και Πάρκα

Πλατεία Βασιλέως Γεωργίου

Είναι η κεντρικότερη πλατεία της πόλης. Πριν ονομαζόταν πλατεία Καλαμογδάρτη, επειδή εκεί βρισκόταν η οικία της Οικογένειας Καλαμογδάρτη. Επίσημη ονομασία της ήταν Πλατεία Όθωνος. Μετά το 1862 ονομαζόταν Εθνική. Όταν όμως στο βασιλικό θρόνο ήταν το 1863 ο Γεώργιος Α ΄, πήρε το όνομά του. Το 1902 ισοπεδώθηκε και δενδροφυτεύτηκε. Ήταν χώρος όπου γίνονταν εθνικοί χοροί, υπαίθριες συγκεντρώσεις, κυρίως πολιτικού ενδιαφέροντος, ενώ ήταν η πλατεία με τα κέντρα και τα καφενεία.

Από το 1875 την πλατεία κοσμούν τα συντριβάνια τα οποία κόστισαν 70.000 δρχ το ένα, ποσό υπέρογκο για τις τότε οικονομικές δυνατότητες της χώρας και της πόλης. Η πλατεία και αυτή την περίοδο είναι το επίκεντρο του πολιτικού και πολιτιστικού γίγνεσθαι της Πάτρας, ο χώρος όπου φιλοξενούνταν οι πιο σημαντικές δραστηριότητες. Στα καφενεία της πλατείας τραγουδούσαν Ιταλοί αοιδοί καθώς η Πάτρα της Μπελ Επόκ, αποτέλεσε σημαντική πολιτιστική «έδρα» και οι επαφές της με τη Δύση ήταν συχνές και υψηλού επιπέδου, ενώ οι συναυλίες όπερας τελούνταν στο θέατρο της πλατείας Γεωργίου, το γνωστό θέατρο «Απόλλων».

Τα τελευταία χρόνια έγινε ανάπλαση της πλατείας και διαμορφώθηκε η σύγχρονη μορφή της, με πλακόστρωση, δενδροφύτευση, διαμόρφωση χώρων και πεζοδρόμηση των οδικών τμημάτων μπροστά από το Δημοτικό Θέατρο και ακριβώς απέναντι.

Η σημερινή πλατεία Γεωργίου εξακολουθεί να αποτελεί την πλατεία των πολιτικών συναντήσεων, των συλλαλητηρίων, των πολιτιστικών δρωμένων και κυρίως τη πλατεία των καρναβαλικών εκδηλώσεων.

Πλατεία Εθνικής Αντίστασης (Πλατεία Όλγας)

Η πλατεία είναι γνωστή με το όνομα της γυναίκας του βασιλιά Γεωργίου Α΄, Όλγας. Αρχικά ονομαζόταν πλατεία Ομονοίας. Σε αυτή την πλατεία έπαιζε ως παιδί ο Κωστής Παλαμάς, καθώς η οικία του βρισκόταν λίγο πιο πάνω επί της Κορίνθου, στη διασταύρωση με την Κολοκοτρώνη. Σύμφωνα με το αρχικό πολεοδομικό σχέδιο προοριζόταν για αγορά δημητριακών, κατόπιν όμως δενδροφυτεύθηκε και ονομάστηκε «Της βασίλισσας το περιβόλι». Σήμερα αυτή η πλατεία έχει μετονομασθεί σε πλατεία «Εθνικής Αντίστασης».

Πλατεία Τριών Συμμάχων

Η συγκεκριμένη πλατεία φέρει το όνομα των Τ ριών Συμμαχικών Δυνάμεων με την Ελλάδα στον αγώνα για την απελευθέρωση. Αυτές οι δυνάμεις ήταν η Αγγλία, η Γαλλία και η Ρωσία. Πριν η πλατεία λεγόταν πλατεία Τελωνείου, επειδή εκεί κοντά βρισκόταν το τελωνείο. Στην πλατεία υπάρχει μεγάλο άνθινο ρολόι.

Πλατεία Υψηλών Αλωνίων

Εθεωρείτο η καλύτερη πλατεία της πόλης. Ήταν γήλοφος με πλάτωμα. Εκεί βρίσκονταν σταφιδάλωνα, σε πιο ψηλό μέρος σε σχέση με τις σταφιδοφυτείες. Η περιοχή από τα Υψηλά Αλώνια μέχρι το ναό της Αγίας Αικατερίνης, ονομαζόταν «Ελληνικό», λόγω της πληθώρας των αρχαιολογικών ευρημάτων. Το 1857 άρχισε ισοπέδωση μέρους της πλατείας και ολοκληρώθηκε το 1881 από το δήμαρχο Μπενιζέλο Ρούφο από τον οποίο πήρε τότε και το όνομά της. Πριν λεγόταν πλατεία Άρτας. Το 1863 ορκίστηκε εκεί η εθνοφυλακή. Υπήρχαν 5 βρύσες στην πλατεία.

Το 1883 κατασκευάσθηκε εξέδρα για μουσική και εγκαταστάθηκαν 15 κρυστάλλινοι φανοί. Στη βόρεια πλευρά της πλατείας έβοσκαν πρόβατα. Στο κάτω μέρος της υπήρχαν κρεοπωλεία. Το 1905 η πλατεία είχε πέντε καφενεία που διανυκτέρευαν. Αυτό αποτελεί ένδειξη της πληθώρας και επί 24ώρου βάσεως διασκέδασης και ψυχαγωγίας των Πατρινών. Στις 22-11-1821 οι Τούρκοι καταδίωξαν τους Έλληνες μέχρι το ύψος της πλατείας. Ο βασιλιάς Γεώργιος Η΄ είχε αγοράσει έκταση 25 στρεμμάτων στη νότια πλευρά της πλατείας για να κτίσει ανάκτορο. Αυτό βέβαια δεν έγινε καθώς ο γιος του βασιλιά που κληρονόμησε αυτή την έκταση την πούλησε. Το 1944 στην πλατεία αυτή απαγχονίστηκαν αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης από τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής. Στις 20-3-1923 έγινε τελετή αποκαλυπτηρίων του χάλκινου ανδριάντος του μητροπολίτη Παλαιών Γερμανού και στις 24-3-1952 της προτομής του Κωστή Παλαμά.

Πλατεία Aγ.Γεωργίου

Η Πλατεία Αγίου Γεωργίου (ή 25ης Μαρτίου) βρίσκεται απέναντι από το Αρχαίο Ωδείο της Πάτρας και πρόκειται για την ιστορική πλατεία όπου ο ι Αχαιοί αγωνιστές μαζί με τον Παλαιών Πατρών Γερμανό ορκίστηκαν να δοθούν ολόψυχα στον αγώνα και να κερδίσουν την "Λευτεριά ή τον Θάνατο".

Πλατεία Μαρκάτου

Πρόκειται για την πλατεία προς το τέρμα της οδού Ερμού. Σε εκείνη την περιοχή υπήρχε αγορά από τα αρχαία χρόνια. Το Μαρκάτο προέρχεται από τη λατινική λέξη Mercurius (Ερμής). Δηλαδή, είναι η πλατεία του Ερμή, πλατεία της αγοράς. Πιθανολογείται ότι ονομάστηκε έτσι μετά την απελευθέρωση από Κεφαλλονίτες και Ζακυνθινούς. Προς τιμή όμως, του Ιωάννη Καποδίστρια, του πρώτου κυβερνήτη της Ελλάδας, με απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου του 1972 μετονομάσθηκε σε πλατεία Καποδιστρίου και στήθηκε εκεί προτομή του.

Πλατεία Βουδ

Η πλατεία πήρε το όνομά της από το Θωμά Βούδ, που ήρθε στην Πάτρα το 1843 από την Αγγλία και λόγω της οικονομικής ανάπτυξης του λιμανιού ένεκα του εμπορίου σταφίδας, δελεάστηκε από αυτό και ασχολήθηκε με το συγκεκριμένο εμπόριο. Το 1894 πέθανε ενώ ήταν πρόξενος της Αγγλίας στην Πάτρα. Διεύθυνε το μεγάλο σταφιδικό οίκο του Μπαρφ. Η περιοχή γύρω από την έπαυλή του πήρε το όνομά του. Τώρα αυτή η πλατεία έχει μετονομασθεί σε πλατεία Αγωνιστών του 1821 ως ελάχιστο φόρο τιμής στους αγωνιστές της ένδοξης επανάστασης.

Πλατεία Γιαννιά (Μαρούδα)

Η πλατεία φέρει το όνομα της οικογένειας που έμενε εκεί της οικογένειας Μαρούδα. Πρώτα λεγόταν πλατεία Γιαννιά, προς τιμή του Γεωργίου Γιαννιά ή Δεληγιώργη του Γιαννιά. Τον Απρίλιο του 1821 οι Τούρκοι επιτέθηκαν στο Γιαννιά και του πρότειναν να παραδοθεί, αλλά αυτός και οι σύντροφοί του το αρνήθηκαν. Σε δημοτικά τραγούδια αναφέρονται οι άθλοι του Γιαννιά.

Ναοί και Μονές

Ιερός Ναός Παντοκράτορα

Ο Ναός του Παντοκράτορα χτίστηκε με βάση το σχέδιο της Αγίας Σοφίας της Κωνσταντινούπολης. Ο ναός με τους μολυβοσκέπαστους τρούλους είναι μια μικρογραφία της Αγίας Σοφίας που η ιστορία του χάνεται στα βάθη των αιώνων. Στο σημείο που βρίσκεται ο ναός, κατά την αρχαιότητα ήταν κτισμένος ο ναός του Ολυμπίου Διός.

Ιερά Μονή Γηροκομείου

Η Ιερά Μονή Παναγίας της Γηροκομίτισσας ιδρύθηκε τον10ο αιώνα μ.Χ. στην περιοχή του Γηροκομείου νοτιοδυτικά της Πάτρας. Χτίστηκε πάνω στα ερείπια του Αρχαίου Ναού της θεάς Αρτέμιδος γι' αυτό και το καθολικό της Μονής είναι αφιερωμένο στον Άγιο Αρτέμιο. Είναι προφανές ότι η Μονή διατηρούσε γηροκομείο κατά την Βυζαντινή περίοδο (από εκεί προέρχεται και το όνομα).

Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας ήταν η έδρα του Μητροπολίτη Πατρών. Η Μονή πυρπολήθηκε από τους Τουρκαλβανούς το 1770 και από τους Τούρκους κατά την Επανάσταση του 1821. Στο ίδιο μέρος έγινε και η μάχη του Γηροκομείου το 1821 στην οποία ο Ελληνικός Στρατός βγήκε νικητής με αρχηγό τον Γέρο του Μωριά. Το 1943 οι μοναχοί εξορίστηκαν από τους Γερμανούς στην Ιερά Μονή Μπάλα. Η Ιερά Μονή Γηροκομειού ήταν Πατριαρχική, Βασιλική και Σταυροπηγιακή. Η Ιερά Μονή Γηροκομείου είναι μία από τις αρχαιότερες Μονές της Ελλάδος. Ιδρύθηκε γύρω στον 10ο αιώνα , τότε δηλαδή που εμφανίστηκε ο Μοναχισμός στην κυρίως Ελλάδα.

Ιερά Μονή Ομπλού

Η Μονή Ομπλού, βρίσκεται στο Νομό Αχαΐας και είναι χτισμένη στο όρος, που σήμερα αποκαλείται Ομπλός. Αποτελεί μια από τις ιστορικότερες Μονές της σύγχρονης Ελλάδος, η οποία εμφανίζεται εμπλεκόμενη, σε κάθε σημαντική ιστορική στιγμή της. Η Μονή κατά την εποχή της Τουρκοκρατίας αποτέλεσε σημαντικό πόλο έλξης για πολλούς μοναχούς της περιοχής, συμμετείχε ενεργά και καταστράφηκε για τη συμμετοχή της κατά τη διάρκεια των απελευθερωτικών αγώνων. Η Μονή Ομπλού, χτίστηκε το 1189 και πήρε το όνομά της από το εκκλησάκι που υπήρχε στον χώρο, πριν την κατασκευή της.

Ιερά Μονή Μπάλα

Το Μπάλα είναι ορεινό χωριό της Πάτρας. Από το 1841 αποτελεί οικισμό του Δήμου Πατρέων. Βρίσκεται στους πρόποδες του Παναχαϊκού σε 360 μ. υψόμετρο και συνορεύει με την Πάτρα, τη Βούντενη και τον Χάρανδρο. Στου Μπάλα υπάρχει η Ιερά Μονή Αγίου Νικολάου Μπάλα που σύμφωνα με την παράδοση κτίστηκε τον 6ο αιώνα.

Το όνομα κατά τον Τριανταφύλλου. προέρχεται από την οικογένεια οικιστές του χωριού ή ιδιοκτήτες εκτάσεων, αρβανίτικης καταγωγής, με το όνομα Μπάλα. Στα Αρβανίτικα Μπάλα σημαίνει λευκός αλλά και στη τοπική διάλεκτο η λέξη χρησιμοποιούνταν για το μέτωπο.

Συνοικίες με παρελθόν

Προσφυγικά

Προσφυγικά ονομάζεται συνοικία της Πάτρας, όπου κατοίκησαν, μετά το 1928, οι πρόσφυγες από την Μικρά Ασία ήταν ο Α΄ προσφυγικός συνοικισμός της πόλης .

Υπολογίζεται ότι στην Πάτρα το 1922 ήρθαν περίπου 6 με 7.000 πρόσφυγες. Στην αρχή στεγάσθηκαν σε διάφορα οικήματα όπως σχολεία, ιδρύματα, αποθήκες κ.λ.π. Το 1926 άρχισε η κατασκευή των τριών πρώτων προσφυγικών συνοικισμών, η σημερινή περιοχή τότε ήταν καλαμιές και έλη κι ανήκε στις οικογένειες Ρούφου και Χαιρέτη. Οι πρώτες κατοικίες ήταν ευρύχωρες και άνετες και όλες ομοιόμορφες, οι επόμενες όμως και πιο πολλές ήταν μικρές, με δύο δωμάτια όλα κι όλα, και διώροφες, όλες πανομοιότυπες. Όλες είχαν εξωτερική κοινόχρηστη αυλή για κάθε οικοδομικό τετράγωνο.

Από την ημέρα που εγκαταστάθηκαν οι πρόσφυγες ασχολήθηκαν με πάσης φύσεως εργασία. Οι άντρες εργάτες, μικροπωλητές (πάγος, ξυλεία), σε ξυλουργία, σταφιδεργοστάσια. Οι γυναίκες δούλευαν στις βιομηχανίες της πόλης (κλωστοϋφαντουργία, φανελοποιία κτλ), υπηρέτριες. Πολλοί πρόσφυγες κοιμόντουσαν σε πρόχειρα καταλύματα στα εργοστάσια όπου δούλευαν και τα παρείχαν οι ίδιοι οι εργοδότες.

Για πάρα πολλά χρόνια επικρατούσε μεγάλη φτώχεια αλλά οι πρόσφυγες κρατούσαν τα ήθη και τα έθιμα του τόπου τους. Ενδεικτικό της φτώχειας είναι ότι η ενορία είχε κοινόχρηστο φέρετρο και μετά από κάθε κηδεία επιστρεφόταν στην ενορία. Στην συνοικία υπάρχει ο ναός της Αγίας Φωτεινής σε ανάμνηση της ομώνυμης που βρισκόταν στην Σμύρνη. Το 1925 δημιουργούνται από τους πρόσφυγες, ομάδες θρύλοι για τα προσφυγικά και κάποιες από αυτές και για την πόλη της Πάτρας. Το 1925, επίσης κατασκευάζεται δίπλα στην Αγία Φωτεινή το Γήπεδο του Ολυμπιακού το σημερινό γήπεδο προσφυγικών από τα αρχαιότερα γήπεδα στην Ελλάδα. Ονομαστά καφενεία της συνοικίας ήταν το Βυζαντινόν και η Αίγλη όπου μονοπωλούσαν για πολλά χρόνια τις αντρικές παρέες.

Συνοικία Τριτάκη

Η συνοικία Τριτάκη βρίσκεται ΒΔ του κάστρου και ουσιαστικά αποτελεί μέρος του Βλατερού. Χαρακτηριστικό της συνοικίας υπάρχει μόνο ένας στενός δρόμος περιμετρικά του κάστρου στην άκρη της και μικρά ανηφορικά ή κατηφορικά δρομάκια με σκάλες για την υπόλοιπη συνοικία.

Στην περιοχή είχε αγοράσει το 1866 είκοσι ένα στρέμματα ο Κρητικός συνταγματάρχης Νικόλας Τριτάκης, ο οποίος κατοικούσε στην Πάτρα από το 1824. Τα συγκεκριμένα στρέμματα είχαν παραχωρηθεί στον Εμμανουήλ Παπανικολάκη απο τον Καποδίστρια για αποικισμό Κρητικών αλλά αυτός μεταβίβασε τα διακαιώματα στον Τριτάκη. Το κράτος δεν αναγνώρισε την μεταφορά με αποτέλεσμα να χρειαστεί δικαστική απόφαση (184/1876) του Αρείου Πάγου για να λυθεί η υπόθεση.

H συνοικία Τριτάκη όπως και οι γειτονικές συνοικίες Γούβας και Βλατερού, αναπλάθονται από τον Δήμο Πατρέων στο πλαίσιο του προγράμματος αστικών αναπλάσεων.

Παραλίες και γραφικά χωριά

Παραλία Μονοδενδρίου

Το Μονοδένδρι είναι παραθαλάσσια περιοχή της Πάτρα ς που συνορεύει με την Παραλία, τα Βραχνείκα και τα Ροίτικα, επίσης θαλάσσιες περιοχές. Με την κατασκευή του σιδηροδρομικού δικτύου Πελοποννήσου το 1882 στο Μονοδένδρι δημιουργήθηκε σιδηροδρομικός σταθμός, ο παλιός σιδηροδρομικός σταθμός του Μονοδενδρίου, που διατηρείται ως αξιοθέατο μέχρι σήμερα.

Η ονομασία "Μονοδένδρι" στην περιοχή υπάρχει πριν ακόμα δημιουργηθεί το σημερινό χωριό όταν ήταν ακόμα ακατοίκητη, αναφέρεται μάλιστα το 1429 ότι ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος συνάντησε Πατρινούς προκρίτους στην θέση Τρεις εκκλησίες δίπλα στο Μονοδένδρι.

Η εκδοχή για την ονομασία είναι ότι προέρχεται από κάποιο χωράφι-τοποθεσία πού είχε ένα δένδρο μόνο και επικράτησε για όλη την περιοχή. Σύμφωνα με τον Πουκεβίλ σε όλη την πεδιάδα που ήταν δασώδες υπήρχε ένα δένδρο μοναδικό στο είδους του ανάμεσα στα υπόλοιπα που υπήρχαν στην πεδιάδα, ήταν δρυς.

Στην περιοχή του Μονοδενδρίου υπάρχουν ίχνη εγκατάστασης από την προϊστορική εποχή, από τους Ρωμαϊκούς χρόνους έχουν ανασκαφή πολλές αγροικίες. Κατά τον μεσαίωνα η περιοχή ήταν ακατοίκητη και ανήκε στο χωριό Δρεσθενά. Πριν την επανάσταση του 1821 ήταν μοιρασμένη σε Οθωμανούς γαιοκτήμονες ενώ αναφέρονται ότι έκταση ανήκε στην Μονή Ομπλού. Αναφέρεται και χάνι, τ ο Χάνι του Μπούζου ονομασία που έμεινε έως σήμερα. Το 1687 οι Ενετοί αποβιβάστηκαν στην Αχαΐα και κατέλαβαν το φρούριο της Πάτρας ξεκινώντας την Βενετοκρατία. Δεν είναι εξακριβωμένη με απόλυτη σιγουριά που έγινε η αποβίβαση και μικρή μάχη με Οθωμανούς στο Μονοδένδρι ή τις Ιτιές. Στις 31 Ιουλίου 1821 στο Μονοδένδρι αποβιβάστηκε ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτο ς πηγαίνοντας στην Τριπολιτσά να συναντήσει τον Υψηλάντη.

Μετά την απελευθέρωση έγινε εθνική γαία και αγοράστηκε από κατοίκους τoυ χωριού Βραχνί των Καλαβρύτων που ήδη είχαν δημιουργήσει οικισμό τα γειτονικά Βραχνέικα. Πρώτη φορά οικισμός Μονοδένδρι αναφέρονται τα Ροΐτικα στην απογραφή του 1889 με 255 κατοίκους, σαν ανεξάρτητος οικισμός Μονοδένδρι αναφέρεται το 1907. Σε όλο το μήκος της παραλιακής ζώνης του Μονοδενδρίου υπάρχουν γραφικά ταβερνάκια και ουζερί ενώ το τοπίο είναι ειδυλλιακό και προσφέρεται για καλοκαιρινές κυρίως εξορμήσεις αλλά και για εξορμήσεις όλο το χρόνο και κοντινές αποδράσεις.

Παραλία Βραχνέικα

Τα Βραχνέικα, είναι παραθαλάσσια περιοχή που απέχει 12 χιλιόμετρα από το κέντρο της Πάτρας. Η ονομασία Βραχνέικα προέρχεται από το χωριό Βραχνί Καλαβρύτων από όπου προέρχονται οι πρώτοι κάτοικοι του χωριού. Η ευρύτερη περιοχή των Βραχνεϊκων πιστεύεται ότι κατοικείτο την προϊστορική και νεολιθική εποχή καθώς έχουν βρεθεί λίθινα εργαλεία όπως και μυκηναϊκά νεκροταφεία αλλά ακόμα όχι οικισμοί. Κατά την αρχαιότητα στην περιοχή του δήμου σύμφωνα με την περιγραφή του Παυσανία υπήρχε η αρχαία πόλη Ώλενος η θέση της οποίας δεν έχει βρεθεί ακόμα. Τα πρώτα ίχνη κατοίκησης που έχουν βρεθεί και ανασκαφεί ανάγονται στη Ρωμαιοκρατία, είναι κυρίως αγροικίες και τμήμα του δημόσιου δρόμου που ένωνε την Πάτρα με την Δύμη. Κατά τον Μεσαίωνα υπάρχει μαρτυρία από περιηγητές για πύργο στην περιοχή, την περίοδο αυτή η περιοχή που βρίσκονται σήμερα τα Βραχνέικα ερημώθηκε από μόνιμους κατοίκους, σε απογραφές αναφέρονται μόνο τα χωριά Δρεσθενά και Τσουκαλά σε κοντινή απόσταση.

Μετά την επανάσταση του 1821 τα Οθωμανικά τσιφλίκια έγιναν εθνικές γαίες και αναφέρεται ότι τα Βραχνέικα χρησιμοποιήθηκαν σαν βοσκότοποι από ποιμένες του χωριού Σούλι Αχαΐας μέχρι που μοιράστηκαν σε καλλιεργητές, ένας από αυτούς ήταν και ο Γεώργιος Σωτηριάδης από το Βραχνί της Επαρχίας Καλαβρύτων.

Ο Σωτηριάδης για την καλλιέργεια των αγροτικών εκτάσεων που είχε καλούσε συμπατριώτες του από το Βραχνί οι οποίοι τότε κατέβαιναν στα πεδινά και δούλευαν στις σταφίδες. Από το 1837 αναφέρονται μόνιμες εγκαταστάσεις Βραχναίων αλλά οικισμός αναφέρεται πρώτη φορά το 1858 σαν "Άγιος Βασίλειος-Βραχναίικα" και ανήκε στο χωριό Δρεσθενά. Το 1922-23 στη κωμόπολη εγκαταστάθηκαν πρόσφυγες από την Μικρά Ασία κυρίως από το Αϊδίνιο και σε άγνωστο χρόνο οι λιγοστοί κάτοικοι του χωριού Δρεσθενά το οποίο σήμερα είναι εγκαταλελειμμένο.

Στα Βραχνέικα με την κατασκευή του σιδηροδρομικού δικτύου Πελοποννήσου το 1882 αρχικά δημιουργήθηκε στάση και το 1915 σιδηροδρομικός σταθμός. Σε όλο το μήκος της παραλιακής τους ζώνης, υπάρχουν γραφικά καφέ, ουζερί, και ταβερνάκια, ενώ περιοχή αποτελεί σταθερό προορισμό τόσο για τους Πατρινούς όσο και για τους επισκέπτες καθώς η θέα και το τοπίο είναι μαγευτικά.

Ρίο

Στο Ρίο αναφέρεται κατοίκηση από την αρχαιότητα, εκεί που βρίσκεται σήμερα το κάστρο ήταν ο ναός του Ποσειδώνα και διοργανώνονταν οι αγώνες Ρίεια. Η εγκατάσταση πιστεύεται ότι είναι μόνιμη έως σήμερα σε μικρούς οικισμούς ή αγροικίες. Το 1499 οι Οθωμανοί έκτισαν στη θέση του αρχαίου ναού το Κάστρο για να ελέγχουν το θαλάσσιο πέρασμα.

Στον Μεσαίωνα αναφέρεται πρώτη φορά σαν οικισμός το 1697 σαν "Καλύβια του Καστελίου" με 61 κατοίκους. Το 1718 γίνεται εγκατάσταση Οθωμανικών οικογενειών λόγω του γειτονικού φρουρίου, αναφέρονται το 1821 πενήντα οικογένειες. Ο Πουκεβίλ αναφέρει 180 οικογένειες Οθωμανών και Ελλήνων. το 1899 αναφέρεται με το όνομα "Άγιος Γεώργιος Ρίου" με 421 οικογένειες. Το 1923 έγινε εγκατάσταση προσφύγων από την Μικρά Ασία.

Στο Ρίο υπάρχει η γέφυρα «Χαρίλαος Τρικούπης», το Νοσοκομείο και το Πανεπιστήμιο της Πάτρας. Η παραλιακή ζώνη του Ρίου καθόλο το μήκος της (από Πόρτο Ρίο έως Ακταίο και Βερναδέικα) αποτελεί θερινό πόλο έλξης καθώς διαθέτει παραλίες που συγκεντρώνουν πλήθος λουόμενων, ενώ όλη τη διάρκεια του χρόνου λειτουργούν καταστήματα στην απαραλικαή ζώνη που ιδίως το καλοκαίρι σφύζει από ζωή μέρα νύχτα.

Aραχωβίτικα

Τα Αραχωβίτικα είναι ένα παραθαλάσσιο χωριό στα βορειοανατολικά της Πάτρας. Στο χωριό υπάρχουν ιαματικά λουτρά γνωστά από την αρχαιότητα.

Μετά την επανάσταση του 1821 στην περιοχή κατέβαιναν καλλιεργητές για να δουλέψουν στις σταφίδες από το χωριό Ράχοβα ή Αράχωβα της Νωνάκριδας των Καλαβρλυτων. Οι καλιεργητές αυτοί σταδιακά εγκαταστάθηκαν μόνιμα και δημιούργησαν το σημερινό χωριό.Κατοίκηση στην περιοχή υπάρχει από την αρχαιότητα όπως μαρτυρούν ερείπια αρχαίου οικισμού και αγροικιών βυζαντινών και ρωμαϊκών χρόνων.

Αναφέρεται το 1689 με 42 κατοίκους, το 1899 με 156 και το 1962 με 371 ] .

Το 1835 αποτέλεσε χωριό του Δήμου Ερινεού. Το 1912 (ΦΕΚ 256Α - 28/08/1912) με την διάλυση των Δήμων γίνεται οικισμός της κοινότητας Δρεπάνου, το 1925 η έδρα μεταφέρεται στα Αραχωβίτικα.

Η περιοχή αποτελεί τουριστικό θέρετρο και διαθέτει ωραία παραλία με πεντακάθαρα νερά.

Ψαθόπυργος

Την αίσθηση του παραδοσιακού ως προς την οικιστική νοοτροπία αλλά και ως προς το κλίμα και τους ανθρώπους, δημιουργεί το ψαροχώρι Ψαθόπυργος, που βρίσκεται 16,4χλμ. βορειοανατολικά του κέντρου της Πάτρας, και περίπου 40 λεπτά από τα Καλάβρυτα.

Γραφικά ταβερνάκια, ψαροκάικα και σπίτια χαμηλά, θυμίζουν στον επισκέπτη, νησί, ενώ τα νερά της θάλασσας είναι πεντακάθαρα, όπως και στην διπλανή παραλία της Ροδινής. Η περιοχή αποτελεί παραθεριστικό κέντρο κατά τους θερινούς μήνες.

Η περιοχή κατοικείτο από την αρχαιότητα. Στο σημείο που βρίσκεται το χωριό, σχηματίζεται μικρός κόλπος όπου εκεί κατέφευγαν τα καΐκια σε θαλασσοταραχές. Στον Μεσαίωνα λεγόταν Πύργος από τα ερείπια αρχαίου οικοδομήματος – πύργου που διασώζονταν εκεί.

Λόγω της θέσης του και του φυσικού λιμένα, είχε σημαντικό ρόλο σε πολλούς πολέμους. Το 1821 αποβιβάστηκε ο Οθωμανικός στρατός, πηγαίνοντας στο Αίγιο που μόλις είχε κηρυχθεί η επανάσταση και το 1829 αποβιβάστηκε ο Καποδίστριας.

Στο 2ο παγκόσμιο πόλεμο χρησιμοποιήθηκε ως λιμάνι διακίνησης στρατού και εφοδίων στο Αλβανικό μέτωπο. Το 1941 το χωριό αλλά και όλη η παραλία από το Ρίο έως τα Αραχωβίτικα βομβαρδίστηκε από την Γερμανική αεροπορία οκτώ φορές.

Στον ορίζοντα της πόλης σήμερα

Στην προσπάθεια ψηλάφησης του φυσικού και ιστορικού περιβάλλοντος, επιχειρούμε τρεις συν μία αποδράσεις με αφετηρία το κέντρο, προς τις δύο αντίθετες κατευθύνσεις που ορίζει το θαλάσσιο μέτωπο και προς τις υπώρειες του Παναχαϊκού. Με την τελευταία (συν μία) απόδραση στην άκρη του μόλου, αναζητούμε τον μύθο της πόλης.
Κινούμαστε στην Ακτή Δυμαίων, όπου αντικρίζουμε τα κελύφη των εργοστασίων της παλιάς βιομηχανικής ζώνης, που αποτελούν μια άλλη σημαντική αρχιτεκτονική παρακαταθήκη της πόλης.
Το εργοστάσιο της Β.Ε.Σ.Ο. (1930-1985), μετετράπη το 1994 σε πολυχώρο «Υψικάμινος» και από το 1998 σε «Veso-Mare», ενώ το παλιό εργοστάσιο παραγωγής Αεριόφωτος (1898-1917), σε γραφεία και εργαστήρια της Δ.Ε.Υ.Α.Π. (1988).
Ακριβώς δίπλα το πρώην εργοστασιακό συγκρότημα της χαρτοβιομηχανίας «Ε.Γ.Λαδόπουλος» (1932-1991), παραμένει μ' ένα μεγάλο μέρος των παλαιών κτισμάτων ανέπαφο. Έχουν κατεδαφιστεί μόνο ορισμένα τμήματα, εκεί που στήθηκε το λυόμενο θέατρο «Εργοστάσιο Τέχνης» για τις ανάγκες του θεσμού «Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης - Πάτρα 2006». Στο ανακαινισμένο κτίριο διοίκησης της χαρτοβιομηχανίας, εγκαταστάθηκε το 2007 η Δημοτική Επιχείρηση Πολιτιστικής Ανάπτυξης Πάτρας. Εδώ στεγάζονται οι διευθύνσεις του Πατρινού Καρναβαλιού, του Διεθνούς Φεστιβάλ κ.α. Τα παλιά κελύφη του εργοστασίου μέλλεται να αξιοποιηθούν, ως φέροντα στοιχεία της βιομηχανικής μας κληρονομιάς.
Προσπερνάμε το παλιό Πτωχοκομείο και μετά την Ανθείας, όπου η βιομηχανία ξυλείας ΑΒΕΞ (1922), προκαλεί το ενδιαφέρον μας το διατηρητέο πέτρινο κτιριακό συγκρότημα των Παλαιών Δημοτικών Σφαγείων. Χτίστηκε το 1903 σε σχέδια του μηχανικού του Δήμου Πατρέων Γεωργίου Λυκούδη, με ανεπίχρηστη ημιλαξευτή πέτρα Αστακού και λειτούργησε έως το 1998. Με την ένταξή του από τον Δήμο Πατρέων στο πρόγραμμα URBAN 1, επετεύχθη η ανακαίνισή του. Από το 2001 παραχωρήθηκε με μίσθωση και σήμερα στεγάζει τις δραστηριότητες του πολυχώρου «Πολιτεία».

Μια ανάσα δίπλα και σε αρκετό βάθος, εκτείνονται οι εγκαταστάσεις του εργοστασίου κλωστοϋφαντουργίας «Πειραϊκή-Πατραϊκή», που ιδρύθηκε το 1932 και άρχισε να λειτουργεί το 1957 στα Κρύα Ιτεών, ενώ το νέο εργοστάσιο πλήρως εξοπλισμένο εγκαινιάστηκε το 1965. Το σύνολο των εγκαταστάσεων ανήκει από το 2005 στον Οργανισμό Λιμένος Πατρών.
Δίπλα από την είσοδο της «Πειραϊκής-Πατραϊκής», επι της Ακτή Δυμαίων 87-89, λειτουργεί από το 1895 το εργοστάσιο οινοπνευματοποιίας «Β.Γ.Σπηλιόπουλος» που αποτελεί μια από τις μακροβιώτερες βιομηχανικές εγκαταστάσεις της χώρας.
Στις Ιτιές, πάλαι ποτέ προάστιο της Πάτρας, θαυμάζουμε τις επαύλεις των Χάνκοκ, Μόρφυ, Πίλσχερ, Κρώββ και Στίβενς, στα επονομαζόμενα «Εγγλέζικα», σε νεο-μπαρόκ και νέο-γοτθικό ρυθμό, με σύνθετα εκλεκτικιστικά στοιχεία ιταλικής και αγγλικής επιρροής. Έτσι αποτυπώθηκε και εδώ το κοσμοπολίτικο πνεύμα της Belle Epoque, μιας οικονομικής άνθησης που άφησε το στίγμα της σε πολλά σημεία της πόλης.
Επιστρέφουμε για να οδηγηθούμε νοτιοανατολικά της πόλης, όπου με κατεύθυνση την οδό Πατρών-Καλαβρύτων, περνάμε μπροστά από το σύγχρονο «Παμπελοποννησιακό Στάδιο» που ανακατασκευάστηκε για τους Ολυμπιακούς Αγώνες το 2004.
Περνώντας από το Κουκούλι διακρίνουμε στην αλέα του πάρκου τη νεογοτθικού ρυθμού έπαυλη του σταφιδέμπορα Ανδρέα Κόλλα, δίπλα από τις σύγχρονες εγκαταστάσεις του Α.Τ.Ε.Ι. Πάτρας.Μετά τη γέφυρα του Γλάυκου μας καλωσορίζουν οι εντυπωσιακοί μπάστακες, εκεί όπου λειτουργεί το εργαστήρι κατασκευής των σατιρικών αρμάτων του Πατρινού Καρναβαλιού στο Πετρωτό. Εδώ είναι η αφετηρία ενός από τα χαρακτηριστικότερα στοιχεία της παρέλασης που πραγματοποιείται τη νύχτα του Σαββάτου και την Κυριακή της Τυρινής.
Η οδός Πατρών-Κλάους μας φέρνει έως το λόφο με τους αμπελώνες, όπου ο Γουσταύος Κλάους ίδρυσε το 1861 την οινοποιητική του εταιρεία και από το 1872 την Ανώνυμη Εταιρεία «Αχαϊα». Η περιδιάβαση στα παλιά κτίρια, τον πέτρινο πύργο και τον κήπο με την προτομή του ιδρυτή από τον γλύπτη Φιλόλαο, μας προϊδεάζει για την ξενάγηση που ακολουθεί στα παλιά κελάρια με τα ξυλόγλυπτα, του 1882, βαρέλια παλαίωσης, της φημισμένης ποικιλίας «Μαυροδάφνη».
Επιστρέφοντας, λοξοδρομούμε προς το Γηροκομειό όπου και η ιστορική Ιερά Μονή με τα πολύτιμα κειμήλια και τη μοναδική θέα της ευρύτερης περιοχής.
Στο δρόμο για το Δασύλλιο αντικρίζουμε τα ερείπια του Ρωμαϊκού Υδραγωγείου, στη θέση «καμάρες». Μια στάση στο «τουριστικό περίπτερο» μας αποζημιώνει για τη μοναδική θέα όλης της περιοχής, πριν ξεκινήσουμε για την τελευταία απόδραση.
Από την οδό Ηρώων Πολυτεχνείου μετά το σταθμό υποδοχής, το πολύβουο λιμάνι μας επαναφέρει στο ρυθμό και τις πολλές όψεις της πόλης.
Μετά το θεατράκι και το διαμορφωμένο χώρο περιπάτου στη Μαρίνα, παρακάμπτουμε το έλος της Αγυιάς, εκεί που η φύση διαμόρφωσε φιλόξενο οικοσύστημα για τα αποδημητικά πουλιά, μπαίνουμε στην Εθνική οδό, όπου στο ύψος της Αρέθα αντικρίζουμε την Ρωμαϊκή γέφυρα, απ' όπου πέρασε ο Παυσανίας. Χρονολογείται τον 3ο αι. μ.Χ. Φέρει δύο καμάρες οι οποίες στηρίζονται σε περίτεχνες βάσεις, με λίθινους πεσσούς.

Για να οδηγηθούμε στην Πανεπιστημιούπολη, εισερχόμαστε στην παλαιά Εθνική οδό, περνώντας μπροστά από το ανεγερθέν το 1995, αθλητικό κέντρο «Τόφαλος», που δόθηκε προς τιμήν του Πατρινού Ολυμπιονίκη της άρσης βαρών Δημητρίου Τόφαλου (1884-1966).
Η Πανεπιστημιούπολη, που εκτείνεται στα χαμηλά πρανή του Παναχαϊκού, αποτελείται από πλειάδα κτιριακών συγκροτημάτων, όπου στεγάζονται οι τέσσερις Σχολές και τα εικοσιδύο τμήματα του Ιδρύματος. Εδώ βρίσκεται και το "Συνεδριακό και Πολιτιστικό Κέντρο" του Πανεπιστημίου Πατρών (2000) -τόπος τέλεσης πολλών τοπικών, εθνικών και διεθνών συνεδρίων, του Συμποσίου Ποίησης, αλλά και πολιτιστικών εκδηλώσεων- που συμβάλλει στην επικοινωνία και την όσμωση της Πανεπιστημιακής κοινότητας με την πόλη.
Επιστρέφοντας, περνάμε μπροστά από το νέο Αρχαιολογικό Μουσείο. Ένα ιδιαίτερης αισθητικής σύνθετο κτίριο, που ενσωματώνει στο κέλυφος μοντέρνα και κλασικά στοιχεία, με τους πρισματικούς συμπαγείς παραλληλεπίπεδους όγκους σε τεθλασμένη ανάπτυξη και με τον καλυπτόμενο με φύλλα τιτανίου ελλειψοειδή όγκο, που επιβάλλεται και σηματοδοτεί το κτίριο.
Πίσω από το Μουσείο, στο λόφο, η «γειτονιά των αγγέλων», όπου το Α' Νεκροταφείο της πόλης. Στην κεντρική αλέα τα ταφικά μνημεία των επιφανών αστών του 19ου αι. αντικατοπτρίζουν την τότε ανάπτυξη της πόλης. Απέναντι από το Μουσείο, με κατεύθυνση τη θάλασσα, ο δρόμος οδηγεί στο στάδιο της Παναχαϊκής, την έδρα του Παναχαϊκού Γυμναστικού Συλλόγου (1891).

Περιδιαβαίνοντας στις γειτονιές της Πάτρας

Μια διαφορετική περιδιάβαση στο χώρο, ενδεχομένως να ανιχνεύσει άλλα μονοπάτια της ιστορίας, σχηματίζοντας το άλλο πρόσωπο της «καρδιάς» της πόλης. Επιλέγουμε να ξεκινήσουμε από τη συνοικία Τριτάκη «τ' Αναφιώτικα της Πάτρας» με τα γραφικά στενά σοκάκια, τα σκαλοπάτια, τα φρεσκοβαμμένα σπίτια με τα γιασεμιά και τις μπουκαμβίλιες.
Στην οδό Μπουκαούρη επισκεπτόμαστε τα τούρκικα χαμάμ, που λειτουργούν από την περίοδο της Τουρκοκρατίας.
Κατηφορίζουμε στη συνοικία της Αγίας Αικατερίνης. Μια ιδιαίτερη συνοικία, σε χρώμα, ύφος και αισθητική. Εδώ από τον 14ο αι. οι κάτοικοί της, έστησαν «με λογισμό και μ' όνειρο», μια φτωχική και σουρεαλιστική γειτονιά και στέριωσαν, αρχικά σε τσίγκινα παραπήγματα κι αργότερα με τσιμεντόλιθους τα σπίτια τους, δίνοντας διαφορετικό τόνο σ' ένα τμήμα της πόλης. Κατευθυνόμαστε τώρα σε μια άλλη συνοικία, με έντονο φορτισμένο κλίμα και άσβεστη τη μνήμη από τις αξέχαστες πατρίδες. Εδώ, στα Προσφυγικά, τη συνοικία των προσφύγων της Μικρασιατικής Καταστροφής, ο χρόνος, το παρόν και το μέλλον είναι σε άμεση σχέση και αναφορά με το παρελθόν. Με επίκεντρο την πλατεία Ελευθερίας, σχηματίστηκε ο βασικός συνοικισμός με τις πανομοιότυπες οικοδομές, έχοντας ως «πνευματικό κέντρο» την Αγία Φωτεινή, εις ανάμνηση του περικαλλούς ομώνυμου ναού της Σμύρνης.
Ένα ακόμα άλμα στο χώρο, μας φέρνει στο Γυρί, τη συνοικία που ύμνησε ο Κοσμάς Πολίτης στο ομώνυμο μυθιστόρημά του. Η συνοικία έχει ως σημείο αναφοράς το Σκαγιοπούλειο Ίδρυμα. Το επιβλητικό κτίριο οικοδομήθηκε με τη χρηματοδότηση του σταφιδέμπορα Παναγιώτη Σκαγιόπουλου, για να στεγάσει Ορφανοτροφείο. Τα εγκαίνια πραγματοποιήθηκαν στις 29 Δεκεμβρίου 1929 από τον Ελευθέριο Βενιζέλο. Το 1982 αποδόθηκε στους κατοίκους το ήμισυ του οικοδομικού τετραγώνου, με τον κατάφυτο κήπο, τους πορτοκαλεώνες και τα πανύψηλα δέντρα, μοναδικό πνεύμονα πρασίνου και χώρο αναψυχής της ευρύτερης περιοχής.
Στην άκρη του κήπου, Μαυροκορδάτου & Κορυτσάς, υπάρχει από το 1983 το ιδρυθέν από το 1977 «Μουσείο Λαϊκής Τέχνης» του Πολιτιστικού Κέντρου Πατρών, με πλούσια λαογραφική συλλογή και αρχειακό υλικό τεκμηρίωσης του λαϊκού μας πολιτισμού. Το κτίριο του Σκαγιοπουλείου ανακαινίστηκε το 2001 με τη χορηγία του ευπατρίδη Κώστα Δημητριάδη.

O μύθος της πόλης

Από το Δημήτρη Παπανικολάου

Η πόλη κρύβει καλά τα μυστικά της κι άλλοτε, συγκυριακά, αποκαλύπτεται με τα μνημεία της. Άλλοτε πεισματικά, κρύβει το παρελθόν της. Διαδοχικές στρώσεις και επικαλύψεις το σώμα της, επιδέχεται πολλές αναγνώσεις -ως άλλο παλίμψηστο της ιστορίας.
Ο Byron αποβιβάστηκε το 1809 στην Πάτρα, χρονιά που άρχισε να γράφει το «Προσκύνημα του Τσάιλντ Χάρολντ» για να επανέλθει το 1824, στο αγαπημένο του Μεσολόγγι. Ο Le Corbusier to 1911 είδε την Πάτρα πάνω από ένα καράβι, σχεδιάζοντας τ' απέναντι βουνά. Ο Igor Stravinsky, είδε την πόλη από το κατάστρωμα του ατμόπλοιου «Βουλκάνια», πηγαίνοντας στην Πόλη, για ν' αναπνεύσει τον αέρα της μακρινής και ποθητής πατρίδας του. Ο Gustave Flaubert, στο ρομαντικό ταξίδι του στην Ανατολή, διέμεινε το 1851 στην Πάτρα, γράφοντας τις εντυπώσεις στο ημερολόγιό του. Ο Henri Miller, πάνω στο κατάστρωμα κι αυτός, πριν γνωρίσει και γράψει τον «Κολοσσό του Μαρουσιού». Κι ο Miguel de Cervantes, μάλλον αντίκρισε από μακριά το Παναχαϊκό, καθώς μάχονταν το 1571 με τη γαλέρα του τους Τούρκους, στη «Ναυμαχία της Ναυπάκτου». Ο Κ.Π. Καβάφης, διέμεινε το 1901 για λίγες ημέρες στο «Ξενοδοχείο των Πατρών», κάνοντας περιπάτους γνωριμίας στην πόλη, πριν αναχωρήσει για την Αλεξάνδρεια. Ο Κοσμάς Πολίτης έμεινε δύο χρόνια στη συνοικία Γυρί, όταν εργαζόταν στην Ιονική Τράπεζα, γράφοντας το ομώνυμο μυθιστόρημα. Ο Μίκης Θεοδωράκης έγραψε στην Πάτρα τα πρώτα του τραγούδια, όντας σπουδαστής στο Ελληνικό Ωδείο, με καθηγητή τον Δημήτριο Σινούρη. Ο Νίκος Καχτίτσης, γαλουχήθηκε λογοτεχνικά εδώ. Ο Γιάννης Σκαρίμπας, υπάλληλος για λίγο στην πόλη, πριν γνωρίσει τη μούσα του Χαλκίδα. Ο Κώστας Καρυωτάκης υπάλληλος το 1928 στη Νομαρχία Αχαϊοήλιδος στην Πάτρα, πριν μετατεθεί στην Πρέβεζα και προβεί στο απονενοημένο διάβημα. Ο Μιχαήλ Μητσάκης, τοποθετεί εδώ τον ήρωα του διηγήματος «Αυτόχειρ».
Στην Πάτρα γεννήθηκαν οι συγγραφείς και «ιδανικοί αυτόχειρες» Ανδρέας Ρηγόπουλος και Περικλής Γιαννόπουλος, διαλέγοντας τη θάλασσα για το μεγάλο ταξίδι. Στην Πάτρα γεννήθηκαν ακόμη, ο συγγραφέας και ιεράρχης του Βυζαντίου Αρέθας, ο ποιητής του συμβολισμού Jean Moreas, ο Κωστής Παλαμάς, οι ιστορικοί Στέφανος Θωμόπουλος και Κώστας Τριανταφύλλου, καθώς και η συγγραφέας Γαλάτεια Σαράντη, η πρώτη γυναίκα που εξελέγη στην Ακαδημία Αθηνών. Εδώ γεννήθηκαν ο γλύπτης Μέμος Μακρής οι ζωγράφοι Επαμεινώνδας Θωμόπουλος, Δημήτρης Μπισκίνης, Ανδρέας Βουρλούμης, Γεράσιμος Βώκος, Νίκος Ατζαρίτης, Σπύρος Σώκαρης, οι τροβαδούροι Κωνσταντίνος Πορφυρόπουλος και Τώνης Μαρούδας, ο συνθέτης πολυφωνικής εκκλησιαστικής μουσικής Γεώργιος Τριάντης, οι συνθέτες Δημήτρης Λιάλιος, Αντιγόνη Παπαμικροπούλου, Ανδρέας Νεζερίτης, Θεόφιλος Κάββουρας κ.ά.
Η πόλη σεμνύνεται για τους σύγχρονους δημιουργούς της, και εγγράφει υποθήκες για μια νέα εποχή, καθώς εμπνέει και καλλιεργεί το όνειρο. Οι αγαπώντες την πόλη, μένοντας εδώ, μ' ένα ταξίδι ψυχής, ακουμπάνε στο μύθο της και πορεύονται δημιουργικά στο μέλλον.